Import eieren

In de jaren 90 van de vorige eeuw heeft het US Department of Agriculture (USDA) Primorskylijnen uit Rusland geïmporteerd voor onderzoek naar Suppressed Mite Reduction (SMR) en Varroa Sensitive Hygiene (VSH). Dit materiaal is vervolgens overgedragen aan de Russian Honey Bee Breeders’ Association.

DDB was ervan overtuigd dat een oplossing voor de varroaproblematiek gezocht kon worden in bijen die al veel langer blootgesteld waren aan de varroamijt en op een natuurlijke wijze weerstand hadden ontwikkeld hiertegen.

Aanvankelijk leek de import van koninginnen uit Noord-Amerika mogelijk volgens EU-regelgeving en de hiervan afgeleide Nederlandse regels, op voorwaarde dat de VS en Canada voldeden aan deze regels.

Bij nader onderzoek bleek dat de VS en Canada niet aan de door de EU gestelde eisen voldeden. Van Amerikaans vuilbroed (AVB), Tropilaelaps soorten en de kleine kastkever (Aethina tumida) hebben alleen AVB en de kleine kastkever een meldplicht in de VS en Canada. Tropilaelaps soorten komen niet voor in de VS en Canada en zijn niet meldplichtig. Dit is de reden dat Apis mellifera wel geïmporteerd mag worden in de EU, maar niet geëxporteerd vanuit Canada/USA naar de EU.

Het plan van DDB was om eitjes en sperma te importeren. Aangezien hier geen regels voor waren werd er van uitgegaan dat dit mogelijk zou zijn. Maar met regelgeving is de redenering omgekeerd: als er geen regels zijn dan mag het per definitie niet.

DDB heeft voorgesteld aan het Ministerie Economische Zaken, Landbouw en Innovatie om de regels dan te definiëren, waarmee import van eitjes en sperma wél mogelijk zou zijn.

Bijen@wur heeft daarop de opdracht gekregen een risicoanalyse uit te voeren. Het risico dat bijenziektes en -plagen meekomen met een levering van eitjes/sperma zou tot een minimum beperkt moeten worden. Aan de hand van deze risicoanalyse zijn de regels opgesteld waarmee import van eitjes en sperma uit Noord-Amerika mogelijk zou moeten zijn.

Een import-/exportformulier werd opgesteld, gereviseerd door de World Trade Organization en toegevoegd aan de officiële import-/exportdocumenten van de EU-regelgeving.

DDB heeft vervolgens contact gelegd met imkers in Canada en de VS die binnen de gestelde regels wilden meewerken aan het uitwisselen van genetisch materiaal van varroatolerante Primorskybijen, mits hun vanuit Nederland het papierwerk uit handen genomen zou worden. Uiteindelijk was Charles Walter van de Russian Honey Bee Breeders’ Association bereid om mee te werken.

DDB heeft toen een reis naar de VS ondernomen om eitjes op te halen, waarna na inspectie de eitjes zo snel mogelijk aan de zorg van een aantal bijenvolken konden worden toevertrouwd.

Drie nieuwe Nicot arrestramen met in totaal 330 dopjes in Styropor Minipluskastjes werden meegegeven voor het verzamelen van eitjes uit drie verschillende Primorskyvolken.

Bijeneitjes, geen honden, geen vogels, geen vissen en ook geen schildpadden

Als leverende partij moest Charles Walter een inspectierapport op laten stellen voor zijn bijenstand en dit samen met het import-/exportformulier laten tekenen en stempelen door de bevoegde autoriteit. Opmerkelijk was dat de aanwezigheid van de juiste documenten belangrijker was dan de inhoud. Het inspectierapport gaf namelijk aan dat er kleine bijenkastkevers waren aangetroffen op de bijenstand van de leverende imker. Dit zou een belemmering kunnen zijn voor het mogen ex-/importeren van eitjes.

Het transport van eitjes/sperma zou met een officiële vrachtluchtvaartmaatschappij moeten plaatsvinden. Deze zou het geleverde materiaal via het dierenhotel op Schiphol moeten laten inspecteren door de NVWA alvorens de levering vrijgegeven zou worden voor verwerking/verspreiding onder imkers.

Voer- en waterinstructies voor de eitjes

De hele transactie leek te gaan mislukken doordat het Amerikaanse transportbureau meende dat er een licentie nodig was die zou worden uitgegeven door het Ministerie van WildLife om insekten of eitjes van insekten te mogen exporteren. Het bureau was zich er niet van bewust dat zaken met betrekking tot honingbijen onder de verantwoordelijkheid van het Ministerie van Landbouw vielen. Om dit probleem onmiddellijk op te kunnen lossen werd het consulaat met succes ingeschakeld.

Ook bij de afhandeling op Schiphol is veel vertraging ontstaan zodat uiteindelijk pas na zo’n 7 uur de eitjes werden vrijgegeven. Uiteindelijk zijn de eitjes niet uitgekomen, ook als gevolg van het feit dat te jonge eitjes zijn gebruikt. Uit literatuurgegevens is namelijk gebleken dat eitjes die op uitlopen staan (3 dagen oud) veel vitaler zijn en beter tegen wisseling in temperatuur en luchtvochtigheid kunnen dan eitjes van minder dan 1 dag oud.

Een volgende keer zou erop toegezien kunnen worden dat transport in handbagage mogelijk is, net zoals dat met transplantatie organen gebeurt. Het inspecteren van de begeleidende documenten kan ook een stuk minder omslachtig en eventueel ook achteraf.

Dankzij de grote inspanning van DDB is het nu mogelijk om, ondersteund door Europese regelgeving, op legale wijze en zonder risico op inslepen van bijenziektes of plagen, eitjes en sperma te importeren vanuit de VS. Dit biedt Europese bijenhouders de mogelijkheid om genetisch materiaal met gewenste eigenschappen (zoals varroatolerantie) te gebruiken voor het opbouwen van een verbeterde bijenpopulatie in Europa.

Dat we geen koninginnen hebben kunnen telen uit de eitjes heeft alles te maken met dat de eitjesveel te lang op vliegvelden hebben staan wachten in niet geconditioneerde ruimtes en omdat hetmini+ kastje door niet-gekwalificeerde ambtenaren is opengemaakt en onnodig lang in geopendetoestand heeft moeten wachten op vrijgave voor verder lokaal transport en verwerking.Een volgende keer zou er op toegezien kunnen worden dat transport in handbagage mogelijk isnet zoals met transplantatie organen geschiedt. Het inspecteren van de begeleidende documentenkan ook een stuk minder omslachtig en eventueel ook achteraf.
Maar het valt te betwijfelen of deze procedure vaak toegepast zal worden zolang er geen handhaving plaatsvindt en imkers ook via informele kanalen bijen/eitjes/sperma kunnen invoeren zonder NVWA inspecties en bergen getekende en gestempelde formulieren.

Zo is er via Luxemburg sperma van VSH-bijen in Nederland geïmporteerd zonder deze procedure te volgen. Per land is er kennelijk verschil in de beoordeling van de import van biologisch materiaal.

Ook wordt er door imkers vrij zorgeloos omgesprongen met het over de weg vervoeren van bijen en bijenproducten zonder daarbij aan de gestelde voorwaarden te voldoen.

Egbert Touw